Bilgi okuryazarlığı, özellikle karar verme, problem çözme veya bilgi edinme gerektiren durumlarda, tüm çeşitli formatlarda bilgiyi bulma, değerlendirme, organize etme, kullanma ve iletme yeteneğidir.
Bilgi Okuryazarlığı Tanımı Nedir?
1989 yılında Amerikan Kütüphane Birliği, Bilgi Okuryazarlığı Komitesi, resmi olarak bilgi okuryazarlığını bir bireyin nitelikleri arasında olması gerektiğini belirtmiş ve “bilgiye ne zaman ihtiyaç duyulduğunu bilme, tanımlayabilme, bilginin doğru kaynağını, yerini tespit edebilme yeteneği” olarak tanımlamıştır. Kendi ifademle söylersem “bilgiye nasıl ulaşılabileceğini” bilmek. Diğer bir ifade ile hayatın önümüze çıkardığı ya da çözmemiz gereken, keşfetmemiz gereken olaylar karşısında doğru bilgiye nasıl ve ne şekilde ulaşabileceğimizi bilmektir. Aynı zamanda sadece bilgiye ulaşmak değil, o bilgiyi nasıl kullanabileceğimizi bilmek de bilgi okuryazarlığı yetkinliği içinde tanımlanır.
Bilgi okuryazarlığı aynı zamanda geleneksel okuryazarlık, bilgisayar okuryazarlığı, araştırma becerisi ve eleştirel düşünme becerilerini de içerir. Bir alt disiplin olarak bilgi okuryazarlığı, yanlış bilgilendirme, yalan haber ve dezenformasyonun ortaya çıkmasıyla birlikte eğitimciler ve kütüphaneciler arasında ortaya çıkan bir ilgi ve karşı önlem konusudur.
Nasıl Bilgi Okuryazarı Olunur?
Bilgi okuryazarlığı, sıradan bir kişiyi “akıllı bilgi tüketicisi” ve “yaşam boyu öğrenen” biri haline getiren bir dizi özelliği ifade eder. Bilgi okuryazarlığı sadece üniversitelerde “yapılan/uygulanan” bir şey değildir. Bilgi okuryazarlığı, kurslar, seminerler, okunan kitaplar, internet üzerinde yapılan araştırmalar, kişisel deneyimler vb. her türlü bilgi ile her türlü yapılan etkileşim yoluyla olan bir şeydir. Bilgi okuryazarlığı yüksek olan bir insan baktığı her yerde bilgi görür ve onu hayatında uygular.
Bilgi Okuryazarlığının Adımları Nelerdir?
Bilgi okuryazarlığının beş adımı olduğunu düşünebilirsiniz: bilgi kaynaklarını TANIMLAMAK, BULMAK, DEĞERLENDİRMEK, UYGULAMAK ve SAHİPLENMEK /KABUL ETMEK. Beşinci bileşeni esasında bilginin tekrar tekrar uygulanarak kişinin artık bedensel zekasına işlenmesi veya hayatına geçirdiği bilgiler sonucunda biriktirdiği deneyimler olarak düşünebiliriz. Anlaşıldığı üzere esasında, bilgi okuryazarlığı, hayat boyu süren bir sürecidir. Her beceri ayrı ayrı önemli olsa da, bilgi okuryazarı bir kişi olmak için, bütünün nasıl bir araya geldiğini anlamak, yani bütünü parçaları ile görebilmek, olaya bileşenleri ile bakmak, boyutsal düşünebilmek esastır.
Bilgi Okuryazarlığı Becerileri Nelerdir?
- Kişinin bilgi ihtiyacını ifade etme yeteneği
- Bilgi ihtiyacını karşılamak için uygun bilgi kaynaklarını belirleme, bulma ve bunlara erişme yeteneği
- Formattan bağımsız olarak bilgi kaynaklarını etkin bir şekilde kullanma yeteneği
- Bilgileri eleştirel ve etik olarak uygulama becerisi
- İhtiyacın yeterince karşılanıp karşılanmadığını belirleme
Bilgi okuryazarlığı becerileri nasıl geliştirilir?
Bilgi okuryazarlığı becerilerinizi geliştirmeyi umuyorsanız, aşağıdaki basit adımları izlemeyi deneyebilirsiniz:
- Kaliteli kaynakları tanıma yeteneğinizi geliştirin: Bilgi okuryazarlığının en önemli yönlerinden biri, hangi kaynakların güvenilir olduğunu ayırt etme yeteneğinizdir. Bir web sitesinin güvenilir olup olmadığını belirlemek için yazarın ve kaynağın kimlik bilgilerini kontrol edebilir, yazarın alıntı yaptığı kaynakları değerlendirebilir ve eserin yazıldığı tarihi inceleyebilirsiniz. Yayıncının saygın olup olmadığını anlamak ve kaynağın ne tür incelemeler ve onaylar aldığını kontrol etmek de bu konuda yardımcı olabilir.
- Kopya içerikle ilgili incelikleri öğrenin: Bilgi okuryazarlığı, kaliteli bilgileri bulmak ve kullanmakla ilgilidir. Bu nedenle telif hakkı yasaları ve kopya içerik hakkında bilgi edinmek çok önemlidir. Hangi içeriği kullanabileceğinizi ve kaynaklarınızdan nasıl uygun şekilde alıntı yapacağınızı belirlemek için atmanız gereken adımları
- Gelişmiş arama tekniklerini kullanın: Google arama sonuçlarınızı hem daha alakalı hem de daha doğru hale getirmek için belirli arama stratejilerini kullanabilirsiniz. Bu, anahtar kelimelerin doğru kullanımı ve temel arama motorunuz dışındaki kaliteli veri tabanlarının kullanılması gibi şeyleri içerir.
- Araştırma becerilerinizi geliştirin: Bilgi okuryazarlığı becerilerinizi düzenli olarak uygulayarak bu alandaki yeteneklerinizi geliştirebilirsiniz. İşyerinde ve özel yaşamınızda daha çok araştırma projeleri üstlenmeyi deneyebilirsiniz.
Bilgi Okuryazarlığıyla bağlantılı olarak, Dijital Okuryazarlık Nedir?, Analitik Düşünme Nedir ve Nasıl Geliştirilir? ve Analitik Zeka Nedir? Nasıl Anlaşılır? yazılarını okumanızı öneririm.
Şunu her zaman hatırlamakta fayda var: Artık Bilgi Teknolojileri ilerledikçe, dijital çözümler arttıkça bilgi de çoğaldığından dijital okuryazarlık ile bilgi okuryazarlığı paralel ilerlemeli ve her iki yetkinlikle artık herkeste güçlü olmalıdır.
İş Yerinde Bilgi Okuryazarlığı Becerilerini Kullanma Yolları
Bilgi okuryazarlığı becerileri, iş hayatında tüm çalışma ortamları ve pozisyonlar için anahtardır. Bilgi okuryazarlığı becerisinin bir kişide yüksek olması onu o işte başarılı kılar ve daha kolay yöneticiliğe yükseltir. Çünkü kurumlarda yönetici ya da liderler, bilgi okuryazarlığı yüksek kişiler arasından seçilir. Çünkü bu kişiler daha çok sorun çözmek veya inovatif-yaratıcı olma sorumluluğunu da taşırlar. Bu becerileri mevcut işinizde şu şekilde sergileyebilirsiniz:
- Belirli hedeflere ulaşmak için bilgileri kullanmak. Kazandığınız içgörüleri uygulayarak işvereninize bilgiyi nasıl bulacağınızı ve kullanacağınızı anladığınızı gösterebilirsiniz, böylece departmanınız ve bir bütün olarak organizasyon içindeki sorunları çözebilirsiniz.
- Bir proje veya sunum için ne tür ve ne kadar bilgiye ihtiyacınız olduğunu belirleme. Hazırlık, herhangi bir rolde anahtardır ve bilgi okuryazarlığı için esastır. Konunuza katkıda bulunan ilgili verileri bulabilmeniz için bilgileri gözden geçirebildiğinizi göstererek yöneticinizi etkileyin.
- İlgili ve güvenilir veriler sağlayan kaynakları bulmak. Sağladıkları bilgileri paylaşmadan önce her zaman kaynaklarınızı incelediğinizden emin olun.
- Kaynaklarınıza uygun krediyi vermek. İntihalden ve telif hakkı ihlalinden kaçınmak, herhangi bir kuruluş için hayati önem taşır. İşvereninize, onlardan ne kadar bilgi toplarsanız toplayın, her zaman kaynaklarınızdan alıntı yaparak içerik oluşturuculara itibar etmenin önemini anladığınızı gösterin.
- Topladığınız bilgileri etkili ve verimli bir şekilde iletmek. Etkili araştırma ve eleştirel düşünme, bilgi okuryazarlığında kesinlikle büyük bir rol oynar, ancak edindiğiniz içgörüleri, başkalarının konuyu veya konuyu daha iyi anlamalarına yardımcı olacak şekilde pekiştirebilmelisiniz.
Bilgi Okuryazarlığına Günümüzden Örnekler
Günümüzde hayatımızın her anına girmiş Google’da doğru bilgiye ulaşabilmek ve Google haritalardan yolumuzu bulabilmek için de “Bilgi Okuryazarlığı” gerektirmektedir.
Görselde, dünyadaki akıllı şehirlerden biri olan Berlin’de bir yerden başka bir yere gitmek için Google Map üzerinden arama yaptığımızda bize sunduğu çözüm alternatiflerini görüyorsunuz.
Google ve benzeri navigasyon çözümleri sadece karayolu ile değil, toplu taşıma, yürüyüş yolu, bisiklet yolu, skooter vb. birçok farklı yol alternatifi üzerinden bizi hedefimize ulaştıracak ulaşım çözümlerini, en kısa yol seçenekleri ile birlikte sunmaktadır. Ve gördüğünüz gibi tek bir çözüm alternatifi değil, birçok çözüm alternatifi sunmaktadır.
Bilgi teknolojisinin önümüze hatta avucumuza kadar getirdiği bu hazır çözümlerden faydalanabilmek dijital ve bilgi okuryazarlığı yetkinliklerini gerektirmektedir.
Aksi takdirde yolunuzu bulamamak, şaşırmak, hedefinize varamamak ya da bunun için çok zaman kaybetmek içten bile değil. Hele özellikle büyük şehirlerde 🙂
Kaynak: https://www.gulaysavas.com.tr/bilgi-okuryazarligi-nedir/
