Dijital Okuryazarlık Nedir?

Dijital okuryazarlık akıllı telefonlar, tabletler, dizüstü bilgisayarlar ve masaüstü bilgisayarlar gibi ağ cihazları  aracılığı ile bilgiyi bulma, anlama, analiz etme, sentezleme ve paylaşabilme becerilerinin tümünü ifade eder. Yani teknolojiyi güvenli, hedef odaklı, sorumlu ve etkin bir şekilde kullanmak için gereken becerilerin tümünü kapsar. Dijital okuryazarlık, bilgisayar okur yazarlığı veya dijital becerilerden farklıdır. Bilgisayar okuryazarlığı ya da bilgi okuryazarlığı kavramlarından da farklıdır.

Teknoloji günlük yaşamda giderek daha fazla kök salmaya devam ettikçe, dijital okuryazarlık becerilerini öğrenmenin önemi giderek daha fazla ortaya çıkıyor.

Dijital okuryazarlık, esasında dijital ve okur-yazarlık kavramlarının bir araya gelmesinden oluşmuştur. İşin içinde hem dijital dünya hem de okuryazarlık vardır ancak kavram olarak iki terimden oluşan bir kombinasyondan çok daha fazlasıdır.

Dijital bilgi, verilerin sembolik bir temsilidir ve okuryazarlık ise bilgiyi okumak, tutarlı bir şekilde yazmak, kullanmak ve bu bilgiyi eleştirel olarak düşünebilme becerisini ifade eder.

Dijital okuryazar bir birey çeşitli dijital becerilere sahiptir. Akıllı cihazlar ve sosyal ağların temel prensipleri, dijital topluluklar ve sosyal medya ile etkileşim, bilgiye ulaşma ve onu analiz etme, eleştirel düşünme gibi beceriler bunlardan bazılarıdır. Bu becerilere sahip olma bireyin dijital deneyimlerini farklı medya platformlarında güçlendirir. Dijital medyanın evrimi ile birlikte bu beceri daha da evrilecektir. 

Dijital Okuryazarlık Neden Önemlidir?

1. Eğitimde teknolojinin kullanımı: Dijital okuryazarlığın önemli olmasının ilk nedenlerinden biri, eğitimde teknolojinin kullanımının artmasıdır. Pandemi ile birlikte internet üzerinde devam etmesi gereken eğitim sürecinde bilgisayar, tablet gibi araçların K-12 ve üniversitelerde yoğun olarak kullanımı ile dijital okuryazarlık giderek daha fazla öne çıkmıştır. Dijital okuryazarlık becerilerine sahip öğrenciler bu öğrenme platformlarında daha rahat ve kendinden emin olarak çalışırlarken; dijital okuryazarlık becerisine sahip olamayanlar ise yetersizlik veya güven eksikliği nedeniyle derslerden geri kalma riski ile karşı karşıya kalmaktalar. Buna ek olarak, sınavların artık çoğunluğunun çevrimiçi olarak uygulanmasıyla, öğrencilerin testlerde teknolojiyi rahat kullanmaları veya dikkatlerini dağıtmak yerine söz konusu materyale odaklanma güvenine sahip olmaları da giderek daha önemli hale gelmiştir.
2. Online güvenliği sağlamak: Internet’te çevrim içi olduğumuz her an esasında risk altındayızdır. Bu riskler karmaşıktır ve sürekli değişmektedir, güncellenmektedir. Dijital okuryazarlığın artması kişilerin çevrimiçi güvenlik sorunlarıyla karşılaşmasını engelleyemese de güvenliklerini ve mahremiyetlerini mümkün olduğunca korumaya yardımcı olmak için onları önemli bilgiler, araçlar, süreçler ve kaynaklarla güçlendirebilir. En azından bilgilerini yani çalışmalarını korumanın olmazsa olmaz temel formüllerini dijital okuryazarlıkla bilirler ve öğrenirler.
3. Dijital Sorumluluk: Çevrimiçi güvenliğin yanı sıra dijital okuryazarlık, bilgileri çevrim içinde etik olarak tüketme ve iletme yeteneği olan dijital sorumluluğun önemini de öğretir. Artan teknoloji bağımlılığı, öğrencileri telif hakkı ve intihal, siber zorbalık, bilgi kaynaklarını inceleme ve başkalarıyla sorumlu bir şekilde etkileşime girme ile ilgili zorluklara maruz bırakır. Dijital okuryazarlık becerileri, öğrencilerin bu zorlukları anlama ve etkin bir şekilde yönetme becerilerinde ustalaşmalarına yardımcı olarak onları daha sorumlu dijital vatandaşlar haline getirir.
4. Dijital Eşitliğin Gelişmesi: Dijital okuryazarlığın önemli olmasının bir başka nedeni de dijital uçurumu kapatmaya yardımcı olmasıdır. Evlerde ve eğitim kurumlarında teknolojinin yaygınlaşmasına rağmen, özellikle ülkemizde hala sınırlı dijital okuryazarlık becerilerine sahip birçok insan ya da şirket var. Ülkemizde dijital okuryazarlığın yükselmesi için öncelikle eğitim sistemimizin değişmesi, daha doğrusu güncellenmesi gerektiğini düşünüyorum.

Dijital okuryazarlık konusunun k12 eğitim sistemi içine alınması ve aşağıdaki temel konuların en azından işlenmesi gerektiğini düşünüyorum.

• Teknolojinin tarihçesi, gelişimi
• Temel donanım bilgisi
• Bulut teknolojisi
• İşletim Sistemlerini Anlama
• Yazılım Modelleme
• Algoritma Analizi
• Yazılım Testi
• Proje Yönetimi
• Veri Yapıları
• Veri Tabanı
• Etkin Programlama vb. konular

Lisede temel dijital okuryazarlık becerisine sahip olan gençler, bu beceri ile üniversite eğitimlerine başlayabilirler.  Bilgi çağının artık dönüşüm hatta kripto çağı adını aldığı ve iş yaşamının çoğunlukla online sürdüğü günümüzde kişiler artık iş dünyasında dünya çapındaki yaşıtları ile rekabet halindeler. Yani bir konuda uzman olmak da yetmiyor; bunun yanı sıra İngilizce dil bilgisi uzmanlığı ve dijital okuryazarlık yetkinliği başarıda iki çok önemli bileşen haline geliyor. Eğitim kurumları kadar, şirketler de çalışanlarına, dijital okuryazarlığı bir öncelik haline getirerek, gelişmesinde büyük rol sahibi olabilirler.

5. Yaşam Boyu Becerilerin Desteklenmesi: Teknoloji sürekli değişip gelişirken, dijital okuryazarlık kişileri hem şu anki hem de teknolojinin gelecekteki türevlerinde ihtiyaç duyulabilecek temel bilgi ve becerilerle güçlendirir. Örneğin, giriş/çıkış, uygulama işlemleri, donanım aygıtlarını ayırt etme ve bunların nasıl kullanılacağı gibi temel kavramları öğrenmek yeni ve gelişmekte olan teknolojilere uygulanabilecek temel aktarılabilir bilgileri sağlayabilir.

Dijital okuryazarlığın 4 ilkesi

1. Anlama:  Açık ve örtük fikirlerin çıkarılması
2. Karşılıklı bağımlılık: İlgili ve simbiyotik dijital medyayı anlamlı bir şekilde birbirine bağlamak
3. Sosyal faktörler: İlgili ağlarda zamanında ve ilgili verilerin paylaşılması
4. Küratörlük: Verileri erişilebilir yollarla saklama ve düzenleme

Dijital Okuryazarlığın Önemi

Dijital okuryazar olmanın, teknolojiyi nasıl kullanacağını bilmekten daha fazlası olduğunu anlamak önemlidir; dijital olarak geliştirilmiş bir ortamda etkin bir şekilde gezinmeyi bilmektir. Bu sosyal, kültürel yaşamınızda, öğrenme yaşamınızda ve/veya çalışma yaşamınızda olabilir. Bu, bir durumdan öğrendiğiniz dijital becerileri transfer etme ve bir platformda sorunsuz bir şekilde başka bir uygulamaya geçme yeteneğini tanımakla ilgilidir. Tek yapmanız gereken sağlam bir temel oluşturmak ve ardından dijital ayak izinizi güçlendirmek için çalışmaktır.

Ayrıca dijital okuryazarlık gelecekte profesyonel dünyaya geçtiğinizde, gerçekten daha da önemli hale geliyor. Profesyonel kariyerlerde dijital becerilere duyulan gereksinim yukarda da belirttiğim gibi daha yüksektir. Avrupa Komisyonu tarafından 2017 yılında yapılan bir araştırma, profesyonellerin %90’ının en azından temel dijital becerilere sahip olması gerektiğini ortaya koymuştur. İş yerinizde, dijital ortamlarda insanlarla etkileşim kurmanız, projeleri yönetmeniz, bilgileri uygun şekillerde kullanmanız, depolamanız, raporlamanız ve iş birliği içinde yeni fikirler ve ürünler yaratmanız istenecektir. Her şeyden önce, dijital dünya hızla değişmeye devam ederken dijital kimliğinizi ve refahınızı korumanız gerekecektir.

Dijital okuryazarlık yetkinlikleri olmadan, insanlar teknoloji odaklı bir toplumda gelişmek için mücadele ederler. Sözgelimi, iş dünyası aşağıdaki yetkinliklere sahip mezunlara ve çalışanlara sürekli ihtiyaç duyuyor:

• İletişim yetkinliği yüksek
• Bilgi ve dijital okuryazarlığı yüksek
• Analitik ve kritik düşünme becerisi olan
• Çözüm odaklı bakan
• Proje yönetimi tecrübesi olan ve
• Ekip çalışmasına yatkın bireyler.

Dijital Okuryazarlık Yetkinlikleri

• Kritik düşünme
• Sosyal medya
• Bilişsel yetenekler
• Kültürel duyarlılık
• Teknik beceriler
• Araştırma
• eGüvenlik
• Yaratıcılık

Dijital Okuryazarlığın Unsurları

1. Doğru Bilgiye Ulaşmak: Amaçlanan doğru bilgiye ulaşmak, doğru – yanlış bilgiyi birbirinden ayırt edebilmek; anlamlı-anlamsız bilgiyi birbirinden ayırt edebilmek; doğru bilginin doğru kaynağına ulaşabilmek, sorunu doğru tanımlayıp google’da Türkçe veya İngilizce doğru sorgulama yapabilmek; bilgiyi sınıflandırabilmeyi ve saklamayı bilmek
2. İletişim: Dijital ortamlarda iletişim kurabilmek; kaynaklar/araçlar paylaşabilmek; iş birliği yapabilmek, etkileşimde bulunmak; topluluklar ve ağlar kurmak
3. İçerik oluşturma: Yeni içerikler oluşturabilmek ve düzenleyebilmek (belge, resimler, videolar vb.); öncekini entegre edebilmek ve yeniden detaylandırabilmek; yaratıcı medyalar üretebilmek, programlar yapabilmek; fikri mülkiyet hakları ve lisanslarına duyarlı olmak
4. Güvenlik: Kişisel verilerin korunması, dijital kimlik koruması, güvenlik önlemleri, güvenli ve sürdürülebilir kullanım
5. Problem çözme: Dijital ihtiyaç ve kaynakları belirleme, amaca göre bilinçli kararlar vermek, teknolojileri yaratıcı bir şekilde kullanmak, teknik sorunları çözmek, kendi ve diğerlerinin yetkinliğini güncelleyebilmek

Sonuç olarak baktığımızda, dijital okuryazarlığın yüksek olmasındaki amacımız:

• Bilginin ve teknolojinin size hizmet etmesini sağlamak. Doğru bilgiye ulaşmanın yolunu öğrenmek.
• İşlerinizi kolaylaştıracak uygulamaları bilmek ve öğrenmek.
• Dijital dünyanın geldiği yer ve yapabilirlikleri hakkında farkındalık ve bilinç kazanmak.

Kaynak: https://www.gulaysavas.com.tr/dijital-okuryazarlik-nedir/